Indeks Ekonomiczny jest indeksem selekcyjnym wyrażającym łączną wartość hodowlaną zwierzęcia w przeliczeniu na złotówki. Wartości Indeksu Ekonomicznego pozwalają na porównywanie zysków z produkcji mleka w odniesieniu do jednej laktacji. Dzięki niemu hodowcy mogą doskonalić swoje stada w kierunku maksymalizacji zysków.
 
Indeks Ekonomiczny opracowało Centrum Genetyczne PFHBiPM we współpracy z hodowcami i najlepszymi specjalistami z tego zakresu. W Indeksie Ekonomicznym uwzględnione są następujące cechy: wydajność tłuszczu, wydajność białka, wydajność mleka, liczba komórek somatycznych, okres międzyciążowy, współczynnik zapłodnień jałówek, współczynnik zapłodnień krów, długowieczność, wysokość w krzyżu, wymię, nogi i racice.

Wartość Indeksu Ekonomicznego jest zawsze udostępniana wraz z jej dokładnością. Dzięki temu hodowca wie na ile obliczona wartość oddaje rzeczywistą wartość genów zwierzęcia. Łatwiej zrozumieć zmiany w rankingach zwierząt z niską dokładnością oceny wartości hodowlanej.

W przypadku buhajów IE pozwala określić o ile różnią się zyski od ich córek w przeliczeniu na laktację. Porównując buhaje na podstawie wartości IE każdy producent mleka może określić różnicę w spodziewanych zyskach i wybierać te buhaje, które pozwolą mu zarobić najwięcej. Dzięki wyrażeniu IE w złotówkach łatwiej jest zdecydować czy nie warto zainwestować w lepsze nasienie by w przyszłości uzyskiwać większe zyski.

Z Indeksem Ekonomicznym łatwiejsze jest też zarządzanie genetyczne samicami, zwłaszcza zgenotypowanymi. Dlatego wartości IE obliczane są dla wszystkich samic począwszy od zwierząt zgenotypowanych, poprzez krowy z kompletem wartości hodowlanych po zwierzęta młode posiadające jedynie informację rodowodową.

Najważniejsze korzyści dla hodowcy z wdrożenia Indeksu Ekonomicznego

• wartości hodowlane zwierząt są wyrażane w złotówkach,
• lepszy bilans ekonomiczny stada,
• maksymalizacja zysków przez optymalną selekcję w rzeczywistych krajowych warunkach hodowlanych,
• łatwiejsze podejmowanie decyzji hodowlanych,
• lepsze wykorzystanie wyników oceny wartości hodowlanej,
• efektywniejsze korzystanie z selekcji genomowej.

 
Gdzie znaleźć wartości IE:

• Rankingi buhajów, których nasienie jest dostępne na polskim rynku znajdują się tutaj,
• Rankingi najlepszych samic utworzone na bazie IE znajdują się tutaj,
• Rankingi najlepszych jałówek utworzone na bazie rodowodowego IE znajdują się tutaj.
• Wartość IE można sprawdzić na kartach zwierząt udostępnianych w serwisach CGen. W celu przejścia do karty danego zwierzęcia należy wpisać numer jego kolczyka tutaj

 
Zapraszamy do zakładek:

• Szczegółowa charakterystyka IE wraz z opisem efektów wynikających z jego stosowania została zamieszczona w zakładce “charakterystyka”.
• W zakładce “aktualne wyniki” prezentujemy podsumowanie wyników buhajów, w przypadku których hodowcy będa mogli kierować się wartościami IE wybierając nasienie z proponowanej im aktualnie oferty, a także analizy dotyczące wszystkich samic z IE oraz sztuk elitarnych, które na podstawie wartości IE znalazły się w pierwszej setce rankingów ocenianych zwierząt.
• Polscy hodowcy z Indeksu Ekonomicznego (IE) mogą korzystać od grudnia 2019. Pełna historia powstania i udostępniania indeksu opisana jest w zakładce “historia”.

 

Wartość IE dotyczy zysków dlatego uwzględnia zarówno cechy kluczowe dla maksymalizacji dochodu (produkcja mleka czy suchej masy), jak i te których doskonalenie pozwala na minimalizację kosztów np. związanych ze zdrowiem (LKS,) płodnością (OMC) czy żywieniem. Przykładowo wysokość w krzyżu została uwzględniona w IE by uzyskać wyższą produkcję od zwierząt o obecnych wymiarach, a więc przy ograniczonych potrzebach bytowych. Każdej z cech uwzględnionych w IE nadano wagę wynikającą z jej ekonomicznego znaczenia w polskich warunkach. W przypadku cech pokrojowych wagi ekonomiczne wynikają z wpływu budowy wymienia oraz nóg i racic na brakowanie krów (przeżywalność). Konsekwencje ekonomiczne wystąpienia mastitis lub schorzeń racic, w tym koszty leczenia, zostały uwzględnione przy obliczaniu wag ekonomicznych dla tych cech więc selekcja w kierunku zdrowych wymion i racic będzie jeszcze efektywniejsza po włączeniu nowych cech do indeksu.

Charakterystyka Indeksu Ekonomicznego to przede wszystkim opis efektów jakich mogą spodziewać się hodowcy, którzy w swoich decyzjach będą kierowali się wartościami IE Została ona opracowana w oparciu o analizę wyników oceny wartości hodowlanej udostępnionych w kwietniu 2020 r. (2020.1).

Reakcja na selekcję

Porównując standaryzowaną reakcję na selekcję poszczególnych cech uwzględnionych w IE największego postępu hodowlanego należy się spodziewać w odniesieniu do cech produkcyjnych oraz płodności, zwłaszcza długości okresu międzyciążowego.

Zyski wynikające z reakcji na selekcję będą przede wszystkim konsekwencją doskonalenia cech produkcyjnych, zdrowotności wymienia, płodności i długowieczności.

Ryc. Reakcja na selekcję wyrażona w złotówkach. Długowieczność plus oznacza zyski wynikające z poprawy długowieczności oraz zmniejszenia ryzyka brakowania wynikającego z budowy wymienia oraz nóg i racic.

Analiza przeprowadzona w Centrum Genetycznym na podstawie wyników z kwietnia 2020 wykazała, że na skutek korzystania z IE hodowcy osiągną 10% wyższe zyski niż przy selekcji buhajów i samic na bazie indeksu PF. Różnice w zyskach będą wynikały z poprawy zdrowotności wymienia i płodności przy jednoczesnym ograniczeniu tempa zwiększania wysokości w krzyżu.

Korelacje
Wartość Indeksu Ekonomicznego najsilniej skorelowana jest z wartością hodowlaną dla długowieczności, a następnie z wartościami hodowlanymi dla komórek somatycznych i cech produkcyjnych (wydajności białka, wydajności tłuszczu i wydajności mleka). Oznacza to, że wyższe wartości dla tych cech przekładają się na wyższe wartości IE i jednocześnie wyższe wartości IE wskazują na wyższe wartości hodowlane tych cech.

Ryc. Korelacja wartości IE z wartościami hodowlanymi poszczególnych cech.

Top 10% buhajów
Po wybraniu na podstawie indeksu IE 10% najlepszych buhajów z ostatniej dekady przeprowadzono analizę średnich wartości hodowlanych poszczególnych cech uzyskanych w kwietniowej ocenie 2020. Obliczono różnice średnich wartości hodowlanych dla poszczególnych cech między tą grupą a wszystkimi buhajami uwzględnionymi w rankingu. Najlepsze buhaje wyróżniały się pod kątem długowieczności, współczynnika zapłodnienia krów, a także komórek somatycznych i budowy wymienia. Jednocześnie obserwujemy znaczną przewagę w odniesieniu do cech produkcyjnych.

Ryc. Średnia standaryzowana wartość hodowlana buhajów z ostatniej dekady oraz 10% najlepszych z nich pod kątem wartości IE.

Ryc. Średnia wartość hodowlana dla cech produkcyjnych buhajów z ostatniej dekady oraz 10% najlepszych z nich pod kątem wartości IE.

Relatywny udział cech
IE jest indeksem selekcyjnym jednak jego konstrukcja nie opiera się o wyznaczenie procentowego udziału poszczególnych cech. Z tego względu % udział cech w IE nie jest najlepszą formą prezentowania charakterystyki IE. Znacznie istotniejsze są efekty jakie uzyskuje się na skutek stosowania IE, a więc wielkości postępu hodowlanego wyrażonego reakcją na selekcję w odniesieniu do poszczególnych cech . Widać to wyraźnie na przykładzie długowieczności, której relatywny udział w IE wynosi 7% (Ryc. ) jednak w efekcie wybierania zwierząt na podstawie wartości IE uzyskamy poprawę o 22 zł.
Wartość poszczególnych składowych IE zależy od wagi ekonomicznej obliczonej dla danej cechy. Przeliczenie wag ekonomicznych na relatywny udział cech wyrażany w procentach wymaga uwzględnienia zmienności każdej z cech. W przypadku dużego zróżnicowania wartości hodowlanych danej cechy jej proporcjonalny udział w IE wzrasta choć nie wynika to bezpośrednio z wartości przypisanej do niej wagi ekonomicznej.

Ryc. Procentowy udział cech w IE.

 

Poniższa rycina przedstawia średnie wartości Indeksu Ekonomicznego (IE) krów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej z podziałem na województwa (stan na dzień 10.12.2020).

Średnie wartości IE krów żyjących rasy phf (stan na dzień 10.12.2020)

Aktualizacja następuje 1 raz w roku na podstawie wyników oceny grudniowej.

 

Trend genetyczny dla Indeksu Ekonomicznego w populacji krów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej.



Trend genetyczny dla indeksu PF w populacji krów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej.



Aktualizacja następuje 1 raz w roku.

 

KWIECIEŃ 2020 – aktualizacja wag ekonomicznych związana ze zmianą bazy genetycznej. Więcej o aktualizacji przeczytasz tutaj.
 
GRUDZIEŃ 2019 – publikacja wartości Indeksu Ekonomicznego dla wszystkich buhajów i najlepszych samic na stronie cgen.pl/indeksy
 
19.11.2019 – wykład pracownika CGen pt. „Zarządzanie hodowlane w stadzie z wykorzystaniem indeksu ekonomicznego” podczas Konferencji „Automatyzacja – przyszłość w produkcji mleka i hodowli bydła”, organizowanej przez Region Oceny Poznań PFHBiPM w Dolsku
 
15-16.11.2019 – pierwsza prezentacja Indeksu Ekonomicznego podczas II Forum Genetycznego. Więcej informacji na temat tego wydarzenia na stronie www.cgen.pl/forum-genetyczne
 
27.05.2019 – Indeks Ekonomiczny (IE) został wpisany do programu hodowlanego dla bydła rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej.
 
GRUDZIEŃ 2018 – Zgodnie z planem prace nad stworzeniem indeksu ekonomicznego dobiegają końca. Zostały określone wartości wag ekonomicznych dla poszczególnych cech, dzięki czemu indeks będzie wyrażany w złotówkach. W kolejnym kroku przystąpimy do uzyskania wyników oceny wartości hodowlanej zwierząt i analizy utworzonego w oparciu o nowy indeks rankingu.
 
PAŹDZIERNIK 2018 – Pierwsze wyniki zgromadzonych i przetworzonych informacji zostały zaprezentowane podczas I Forum Genetycznego PFHBiPM. Prezentację na ten temat przedstawiła dr Katarzyna Stachowicz z AbacusBio – zapraszamy do zapoznania się poniżej:

 
SIERPIEŃ 2018 – Zakończyliśmy gromadzenie ankiet od hodowców i organizacji hodowlanych. Trwa ich przetwarzanie. W celu zapoznania się z wynikami zapraszamy na I Forum Genetyczne
 
MAJ 2018 – Trwa zbieranie ankiet hodowlanych i ekonomicznych. Dnia 30 kwietnia 2018 r. hodowcy otrzymali mailowo zaproszenie do wypełnienia internetowej ankiety hodowlanej razem z raportami wynikowymi. Adres do internetowej ankiety hodowlanej jest udostępniany przez pracowników terenowych PFHBiPM oraz po skontaktowaniu się z Centrum Genetycznym (info@cgen.pl, 61 222 39 87). Zapraszamy do jej wypełnienia!
 

Poniżej znajduje się podsumowanie wyników IE dla sezonu 2020.1, w którym nastąpiła zmiana bazy genetycznej.

Analiza wyników kwietniowego sezonu oceny wartości hodowlanej (2020.1) została przeprowadzona na podstawie obliczanych w CGen wartości Indeksu Ekonomicznego dla populacji żyjących samic (stan na dzień 11.05.2020) rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej i buhajów, których dostępność oznaczają podmioty oferujące nasienie na polskim rynku. Wśród analizowanych zwierząt 97% krów i 86% buhajów należało do odmiany czarno-białej.

Najważniejsze informacje o IE w sezonie 2020.1

1. W sezonie 2020.1 nastąpiła zmiana bazy genetycznej dla wszystkich ocenianych cech, co wpływa na zmianę zakresu publikowanych ocen wartości hodowlanej w stosunku do poprzednich sezonów. Sama ta zmiana nie wpływa na rankingi zwierząt wg pojedynczych cech, ale może mieć wpływ na uszeregowanie wg indeksów i podindeksów, w tym także Indeksu Ekonomicznego.
2. Centrum Genetyczne PFHBiPM przeprowadziło aktualizację informacji o populacji rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej oraz krajowym rynku mleka, aby wagi indeksu jeszcze lepiej odpowiadały potrzebom ekonomicznym polskich hodowców.
3. Średnia wartość IE spadła w stosunku do sezonu 2019.3, dla samic urodzonych w 2015 roku spadek ten wyniósł 290 zł.
4. Wzrosło zróżnicowanie wartości IE, co przełożyło się na wzrost średniego IE 100 najlepszych buhajów odmiany czarno-białej o 326 zł, w stosunku do analogicznej średniej z sezonu 2019.3
5. Średnia wartość indeksu ekonomicznego w grupie 100 najlepszych buhajów odmiany czarno-białej wyniosła 2713 zł, a w przypadku jałówek 2453 zł. Dla najlepszej setki odmiany czerwono-białej było to odpowiednio 2010 zł dla buhajów i 1587 zł dla jałówek.
6. Na rynku krajowym dostępne jest nasienie ponad 1400 buhajów, wśród których występuje ogromne zróżnicowanie wartości IE. Najlepszy oferowany buhaj ma IE równy 2818 zł. Wartość ta jest wyższa aż o 3 268 zł od ostatniego buhaja w rankingu dostępnych buhajów. Alarmującym jest, że pomimo, iż buhaje powinny stanowić nośnik postępu oferowane są także takie, których potencjał genetyczny jest mniejszy od potencjału 91% krów z populacji aktywnej.
7. Wartości IE w populacji krów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej charakteryzują się ogromną rozpiętością. Wahają się one od -1989 do 2456 zł. Wybitne osobniki są znacznie lepsze od pozostałych, przy o wiele mniejszym zróżnicowaniu w największej grupie zwierząt o przeciętnych wartościach IE.
8. Różnice pomiędzy średnią wartością IE w stadach dochodzą do 2347 złotych. Wyniki uzyskiwane przez wyróżniających się hodowców potwierdzają, że prowadząc pracę hodowlaną w stadzie można uzyskiwać efekty w postaci bardzo ekonomicznych krów. Analiza pokazuje także, że wielu stadach można łatwo podnieść wartość hodowlaną zwierząt i tym samym poprawić ich efektywność.

Oficjalna kwietniowa ocena (2020.1) jest wyjątkowa w związku ze zmianą bazy genetycznej. Warto przypomnieć, że zmiana bazy sprawia, że nie tylko wartości zwierząt zmniejszają się (zmiana średniej wartości bazy), ale także mogą zmieniać się różnice między nimi (zmiana zróżnicowania). Warto zwrócić uwagę na ten drugi element, ponieważ wywołuje on zmiany w rankingach tworzonych na bazie indeksów i podindeksów. Jest to skutek aktualizacji tzw. parametrów standaryzacji, wykorzystywanych do prezentacji wszystkich cech poza produkcyjnymi. Ich zmiana może dodatkowo wzmocnić efekt naturalnych przesunięć w rankingu związanych z nową oceną.

Zmiany w ocenie wartości hodowlanych poszczególnych cech przełożyły się także na wartości Indeksu Ekonomicznego. Istotne są zwłaszcza te związane z parametrami standaryzacji, zmianami ocen poszczególnych cech uwzględnionych w IE, a także ich zmiennością która znacząco przekłada się na ostateczną wartość indeksu. W przypadku IE występują jeszcze dodatkowe źródła zmian wartości pomiędzy sezonem 2019.3 a 2020.1. Ze względu na dopasowanie IE do krajowych uwarunkowań konieczne jest monitorowanie czynników rynkowych oraz wskaźników zootechnicznych charakteryzujących populację, takich jak wydajność w kolejnych laktacjach, kształt krzywej laktacji, liczba komórek somatycznych, długość okresu międzyciążowego czy wiek pierwszego wycielenia. Aktualizacja parametrów zootechnicznych została opracowana na podstawie wyników oceny wartości użytkowej i odbywa się równolegle ze zmianą bazy genetycznej.

Na zmiany w publikowanych w naszym kraju wynikach oceny mają także wpływ zmiany w systemach oceny wprowadzane w innych krajach. Przekładają się one na zmiany wartości hodowlanej buhajów, których wyniki pochodzą z Interbullu (oznaczenia MACE i GMACE). Warto zwrócić uwagę, że takie źródło oceny ma większość buhajów z najwyższą wartością hodowlaną publikowaną w naszym kraju. Przykładowo, od sezonu 2020.1 niemiecki ośrodek obliczeniowy usunął z analiz część najstarszych wyników oceny użytkowości, co skutkowało obniżeniem dokładności oceny wartości hodowlanej bardzo starych buhajów ocenionych na potomstwie. Takie zmiany są z jednej strony normalne, każdy kraj stale doskonali metody oceny, z drugiej wywołują reakcje łańcuchowe mające wpływ nie tylko na oceny międzynarodowe, ale także krajowe genomowe. Niektóre buhaje ocenione na potomstwie w innych krajach są wykorzystywane do tworzenia krajowych populacji referencyjnych. Stąd zmiany w ocenach międzynarodowych nie pozostają bez wpływu na wyniki krajowych genomowych wartości hodowlanych.

Wymienione wyżej czynniki wpływające na zmiany w ocenie występują tylko raz na jakiś czas, zwykle co pięć lat. Nie można zapomnieć o dwóch innych, będących wynikiem bieżącej pracy hodowlanej, które również przekładają się na zmiany w rankingach. Jest to włączanie do oceny młodych osobników dla których wartości hodowlane są szacowane po raz pierwszy oraz nowe obserwacje płynące z kontroli użytkowości, które przekładają się na zmiany oceny i wzrost dokładności oceny krów i buhajów.

Efektem wszystkich wspomnianych zmian jest spadek przeciętnej wartości IE, który dla krów urodzonych w 2015 roku, w stosunku do oceny grudniowej wyniósł 290 złotych. Jednocześnie zwiększyło się zróżnicowanie wartości IE, co znalazło odbicie w większym o 87 złotych odchyleniu standardowym (zróżnicowaniu ocen). Oznacza to, że wartości najlepszych samic jeszcze bardziej wyróżniają się na tle przeciętnych. W przypadku buhajów zmiana zakresu wartości jest jeszcze większa, co wynika z ich specyfiki (liczebność grupy, różnice wiekowe, dokładność oceny itp.). Przykładowo dla buhajów urodzonych w latach 2005-2015 odchylenie standardowe wzrosło o 172 złote przy spadku średniej IE o 188 złotych. Z tego względu można zaobserwować, że wartości IE najlepszych buhajów są wyższe niż w poprzedniej ocenie mimo obniżenia średniej wartości dla całej ocenianej grupy.